Әлемдегі болып жатқан қандайда бір бүліктердің, апаттарды, азаптардың, індеттер мен табиғи райының адамзатқа қолайсыз үлкен шығынға ұшыратып жатқанының бір ғана себебі бар. Ол біздің өзіміздің жаратылысымызды тегімізді танымай және құдайдың түсірген, түсіріп жатқан белгі ақпараттарына жалғанудан бас тартып, керісінше қарсылық білімді, қуаттарды меңгерумен, өндірумен (шерік қосылу) әлемдік қуаттар жүйесіне өз рухани махаббат атты өнімімізді қоспақ түгіл, өзімізден туылған ұрпақтарымызға адамдық тұрғысындағы қуат өндіріп бере алмай жатырмыз.

     Қандайда бір өмірдің, заманның, елдің рухани жағдайына баға беру үшін сөз ұғымдарының ішкі сырын айыра білу керек. Парасаттылықтың негізі де дініміздің жемісі де, сөз ұғымдарын меңгеру мен ақылдың, даналықтың өркениетімен бағаланады. Ақылдың түрлі себебін ата жолы жазбаларында бабаларымыздың мирас аманаттарын, жан ғылымын түсіндіріп жазып шықтық, әлі де құпия бізге беймәлім болып келген  даналарымыздың еңбектері жазыла береді де. Сондықтан да; «Жүрегі таза болса адамның, періштеден айырмасы болмайды», «Ұғымы жоқтың – жұғымы жоқ»,  «Пәлегі таза қауынның түйнегі жақсы болар, жүрегі таза адамның түйгені жақсы болар», «Азамат ердің ішіне ат басындай шер өсер». Олай болса үлкендік жасқа келген, қырықтан асып, 4 ақылын түгел меңгеріп, екі естіліктен бір естілік дәрежеге жеткен «Азамат ер — Кісі» болып аталды. Сонымен бірге оның жүрегінде «Шер-Кристалл» ақпараттық кітабы да болады деп түсініңіз. Неге «Шер» десеңіз мұндай кісілігі бар азаматтың да халықтың болашағын болжап, ақиреттің жағдайын қамдап, уайымы да дүниеліктен тірліктен әлде қайда жоғары тұрады да. Бірақ әр заманның қозғалысы, ақпараттық дамуы мен қуаты, білімде ерекшелік болып, әр заманның кісілігін қалыптастыратын; Құдай ісі «жол жоба» рұқтық кітабын меңгерумен байланысты деп түсінген абзалды.

   Адам баласының адамдығының ең жоғарғы дәрежесі ешқандай жаратылыс егелеріне де, періштелерге де ұқсамайтын сипаты болып; ол сөз ұғымдарын, Алла тағаланың ғайып сипатты рұқын, түрлі жағдайларда аян, уахи белгі, кітап болып оқылған үнсіз бейнелі сөзін меңгеру арқылы оған қасиетілік сипаттарына ат (жорып)беріп, көркем сөздің қуатын көбейтіп, әлемдік қуатқа, шындыққа үлесін қосу болмақ. Ғылымның сыры біздер үшін қашанда ғайып-метафизикалық сипатта болады. Ал Алла тағаланың кереметі көмес және көрнеу хикмет, шындық (анамольды) сипатта болады.

 

   Сонымен біздің ұлттық байлығымыз рухани қазынамызды; «Бірінші байлық – денсаулық, екінші байлық – ақ жаулық, үшінші байлық –он саулық» деп атайтынымызды білеміз, бірақ оның маңызын жанның ғылымымен тәрбиесімен байланыстылығын білеміз бе? «…Әрнәшік тән қуатымен сырттан тауып, сырттан сақтайсыз, оны аты дәулет еді. Оның да неше түрлі кеселі, кесапаты бар нәрселерін білмесең, сақтай алмаушы едің ғой. Соған ұқсаған іштегі жан қуатымен жиған нәрсенің аты ақыл, ғылым еді ғой. Оның да неше түрлі кеселі, кеспаты, тиер нәрселері бар. Оны білмесең, бақпасаң-айырыласың. Және әрбір жақсы нәрсенің өлшеуі бар, өлшеуінен асса-жарамайды. Өлшеуін білмек – бір үлкен керек іс. Ойланбақ жақсы, іске тіпті салынып кетен кісі ойын байлай алмай, қияли болып кеткен болады….» (43-сөз) 

   «Ей, жүрегімнің қуаты, перзенттерім (ұрпақтарым)! Сіздерге адам ұғымының мінездері туралы бір сөз жазып естелік қалдырайын. Ықыласпен оқып, ұғып алыңыздар, ол үшін махаббаттың төлеуі-махаббат; -Әуелі адамның адамдығы ақыл, ғылым деген нәрселерменен. Мұның табылмағы әуелі хауас сәлим (денсаулық) һәм тән саулық. Бұлар туысынан болады, қалған өзгелерінің бәрі жақсы ата, жақсы ана, жақсы құрбы, жақсы ұстаздан болады..» (Абай ата;38-сөз) Олай болса, адамзатты Адам деген ұғымға лайық болсын, деп адамзатты махаббатпен жаратқан, яғни  Адам-жан мен тәннен тұратын қуатарының негізі ғылым мен ақылдан жараламыз. Сонымен біздердің адамдық мінезіміз, бізге құдайдың тарапынан берілген жан қуатымен яғни махаббаттық шамамыз бен ата-аналарымыздың тектілігі, бізге аманаттап артына қалдырған жүректерінің қуаты-ғұмыр кітабына жалғанумен және әке шешеміздің ақылдық шамасынан, қан тазалығынан тәніміздің де сапасы пайда болады.

   Құранның аяттарының әлемдегі барлық түсірілген дін кітаптарының жинағы болып табылатынын, сондықтан да; «Құран», «құралу» немесе «Нар», «Рұқ» деп түсінгенде абзал. Ал неге нар-түйемен байланысты десеңіз жердің жазылғандағы бейнесі түйе құс болып шығатынын ата жол жазбаларында баяндадық және түйеде 12 түрлі жан-жануардың сипаты да табылады. Сондықтан жылға кірмегенмен барлық жан-жануарлардың негізі болып табылады. Жаратылыстың барлық жерлік қуаттарының түйе арқылы бейнеленіп өтуін аятта; «Күдіксіз аяттарымызды жасынға айналдырып, одан өздерін жоғары көтергендерге көктің есіктері ашылмайды… Және олар түйе иненің көзінен өткенге дейін ұжмаққа кірмейді. Күнәкарларды өстіп жазаландырамыз.» (7-40)

(Әлемдік дін басылары мен қазақ дін- дәстүрі бас қосуына арналады)

«Әуел баста Сөз болатын. Сөз Құдайда болатын. Сөз Құдай еді. Сөз әуелден-ақ Құдайда болатын. Құдай бәрін сөз арқылы жаратқан, жаратылған ештеңе де Онсыз пайда болмаған. «Сөз өмірдің бастауы болған. Сол өмір адамзат үшін Нұр еді. Нұр түнекте жарқырайды, ал түнек Нұрды жеңе алған емес.» (Жохан 1-тарау) Адамзаттың ақыл, парасат, саналық қуатының өрісін жетілдіретін ғылым деректері болып саналды. Сондықтан біз ғылымға сүйеніп жерді айналады, әлемдегі барлық планетелар күн жүйесіне бағынышты қозғалады дегенге сеніп, өзіміз мұны көзбен көріп анықтай алмасақта соған сүйене отыра білімізді жетілдіріп отырамыз.

Қазақ дәстүрінің аты бар, жалпы сипаты бар, бірақ ішкі сыры – дініміздің жетістігі мен ғылымдық маңызы бүгінгі таңда жоғалған десек жалған емес. Қазақ дәстүрінің туы; «Өлі риза болмай тірі байымас», «Үш байлық»,  «Төртеу түгел болса төбеден келеді, алтау араз болса ауыздағы кетеді», «Ақыл алтыда, ой жетіде», «Жетесізге жеті айтсаң да түсінбес, санасызға сан айтқанмен түсінбес». Біздер түпкі жаратушы Аллаға ешқандай құлшылығымыз да жетіп және қандай зиянкестік, қарсылық қылғанмен, ешқандайда зиянды әсер бере алмаймыз. Сондықтан Алланың барлық әлемді баураушы жоғарғы орын екені; «Ол азап биік дәреже иесі Алладан. (3) Ол жоғарғы орынға періштелер және Жәбірейіл мөлшері елу мың жылдық бір күнде шығады» (70-4).  

     Егеменді қазақ деген дербес өзінің ата заңы бар, рухани еркіндігі  бар ел болдық дегенмен, бірақ оған жете алмағанымызды құдай бізге Путин мырзаның аузына сөз салып сынақпен ескертті де.  Сондықтан Путинге де қазақтың естілерінің атынан рахмет айту да керек. Біздің жаны өліп қалған жетесіз ел басшыларының жалған намысына түрткі болғанына. Жалған дейтініміз Ар деген санадан биік тұратын Алла тағаланың біздің бойымыздан сегіз сипатының бейнеленуі болады.  Мұндай арлы адам баласы алды артын болжап, дін-дәстүрдің бұзылмауын ойлап қана намыстанып  амал қылады.

Сонымен Алла тағаланың ғылымы, құдіреті барлық сипатында да болып, ал біздің адамдық болмысымызда, жер бетіндегі өмірімізде бұл парасаттылық қуатымыз болып бейнеленіп және адамзаттың рухани жарық өнімімен жұлдыздық-кісілігімен байланысты болады. Біздер жаратылысымызда Алланың Өзі сипатының кісілігінен, ата-баба нәсілі аруағынан жаратылып, жеті ата-баба, нағашы жұртымен байланыс белгілерін алып және  жер бетіндегі барлық адамзаттың нәсілімен де байланыстық жүйе құрылыммен өмірге келеміз.