Сонымен адамзаттың көместік жағдайдағы бейнесі екі жиіліктегі жаннан және рухтан тұрып, бұл рухани болмыстың заттық сипатында тән, ал рухани сипатын «дене»,- деп атаған дұрыс. Жан ақпен – жарықпен байланысты болса, ал рухани өріс жер бетіндегі барлық жаратылыс нәрселерімен байланысты болмақ. Ал адамзаттың негізгі болмысы «АДАМДЫҚ» болса, кеңістіктегі тұрақты орынмен және адамдық, денелік сипаты ағаштың жарыққа айналған зейнетінен және оны қоршап тұрған өрістік сипаттағы жеті түрлі бақшадан, ақыл сөз өнімінен құралып, шайтан да, жын да және екі түрлі еркектік, әйелдік адамдық бүкіл періштелік болмыс та осы орыннан, бақшадан өз орындарын алып, біртұтас бүкіл жаратылыс періштелерінің қасиеттік сипаты адам денесімен және көңілге байланған армен бейнеленбек.
Ал енді 4-ші негіз; адамзаттың құдайдан берілген нұр сипаты – жандық болмысы да топырақтан, яғни ақтың негізінен басталып, қанмен сия болып жазылып және қалам ағашы да осы дененің ішкі рухани ағзасы «Мен» болып бейнеленеді. Адам атамыз бен Хау анамыз бастапқы жаратылғанда материалдық емес жұмсақтық жағдайда, ақ негізді шаңнан, тозаңнан рухани көмес ерекше нұр жаратылыс егесі болып, мұндай күрделі періштелік адамдық болмыстық денені сыртқы әсерлерден қорғап, шектеп тұру үшін ақтан, ақылдан, сөздің буынан перде ерекше киімі болғаны да мәлім жағдай.
Алдыңғы 8-,9-шы тарауларда адамзаттың тегі жын және шайтан қуаттарының адам болмысынан біртұтас қуатқа – мінезге, қылыққа және өнер-білімді меңгеруге қызметке тұратынын да ескерттік. Жалпы ислам және басқа діндер философтары мен теолог ғалымдары; «жындарды адамнан бұрын жаратты, олар жер бетінде хайуандар, түрлі жаратылыс егелері болып өмір сүрді» деп түсіндіреді. Ал шындығында барлық періштелер адамзаттың қанына айналу арқылы ғана біртұтас қанатты періштелік сапаға айналуы тиісті болғаны алдын—ала белгілі болып, сондықтан періштелердің: «Бізді қан қылып төгетін топырақтан адам жаратасың ба?» деп қарсы болғаны құранда баяндалады. Сонымен жаннатта бүкіл жаратылыс періштелері Адам және Хау анамыздың қанына да, рухани болмысына да қосылып араласып үлгірді. Тек жын және шайтан, яғни ібілістік от негізінен жаратылған сипаттары ғана адамдық болмыстан тыс жаратылыс сипатында болған еді.
Онда да жын ағаш түрінде болса, ал шайтан адамдық ағзадан қуылған, аласталған шайтан-жылан кейпінде болғаны да хақ. Олай болса жыланның, яғни шайтанның негізі де жын ағашынан пайда болғанын, сондықтан да Мұса пайғамбарымыздың аса таяғының жыланға айналып сиқыршылардың түрлі заттарын жалмап жұту хикметі де осы жағдайды растап тұр. Және медицина, дәрігерлік ғылымдағы таңба тостағанға оралған жылан да осы жаратылыс негізін, теологиясын анықтап тұр.
Қазақ елі ғана емес, әлем халқына келген түрлі апатты, азапты сынақтар мен шаруашылық саласындағы да күйзелістің негізгі себебі де ақ пен қара теңдігінің бұзылуынан, адамзат жан қуатының дамуының тежелуінен қаралық, зұлымдық күштердің үстемдікке жетуінен, оған қарсы жер мен көк арасына жаратушы үкімінің жаңадан қозғаушы себеп күштерінің пайда болуынан деген пайымдауды ақыл тұрғысынан түсіндіру де және қазіргі таңда оның қабылдануы мүмкін емес. Себебі жаратылыс сырын, әлем қалай жаратылды, тіршілік егелерінің өзара себептік байланысы, халықтың рухани жетілуі немесе азғындауының себептерін даму сипаттары түгіл, осыған дейінгі тарихи оқиғалардың ұлттар шежіресінің өзара қайталануымен, заман мен дәуірлер оқиғасының кездесуінен осындай түрлі жаратылыс себептерінің де пайда болатыны тікелей сол қоғамдағы жер бетінің негізгі тіршілік егесі болған адамзаттың рухани жағдайына тәуелді болатынын түсінуден қалғанбыз.
Қандай тарихи оқиғалар болсын, сол халықтың рухани жетістігімен немесе азғындауымен тікелей байланысты болып, мұндай жағдайда кенеттен ілім мен білімнің дамуымен, заман сынағына байланысты қарсы тұра алатын дарынды ұрпақтардың өмірге келуімен, сол елдің мұндай әлеуметтік дағдарыстан шығуына және мемлекеттің өркендеп дамуына да бірден-бір себепші болары да хақ. Ал, олай болса, осындай дарынды ұрпақтарды адамзат меңгерген білімімен немесе рухани тұрғыдағы кітап жүзінен үйренген білімімен, іс-әрекеттерімен өмірге әкеле ала ма? Әрбір ата-ана осындай ниетпен ел басқаратын биді немесе ғалымды өмірге әкелем дегенмен немесе; «осы балам осындай дәрежеге жетсін»,- деп тәрбие, білім беріп, қаражаттың, дүниенің арқасында талантты, дарынды қылуға шамасы жете ме? Әрине жоқ.
Адамзат неден азады, жер бетіндегі түрлі табиғи апаттар, сынақтар, індет болған аурулар, адам баласының туылмай жатып азаптарға түсуі т.б. толып жатқан бақытсыздықтар неден пайда болады, себебі қандай?- деген сауалдарға талай даналар қалам тартып өсиеттер, насихаттар қалдырғанмен заман білімділігі артып, адамзат өзінің білімінің арқасында бұрынғы замандарда мүмкін болмаған қиндықтарды жеңіп, тылсым құпия күштерін де білім арқылы меңгере бастағандықтан, ғылым-білімнің дамыған заманында өмір сүргендерден өзіміздің кереметтігімізді, өнер, ғылымнан артықшылығымызды, жараталыс құпияларын меңгеріп, бағзы замандарда адамзатқа апат, қасірет әкелген табиғат қиындықтарын бағындырып, меңгерудің болатынын сезінген сайын, бұрынғы заман философиялық даналықтары ертегіге айналып немесе білімдік маңызы да жойыла бастауы да сөзсіз. Дін тұрғысынан да түрлі насихаттардың да сөз ұғымдары білімді пенденің ақылымен қабылданбай жатуы да қалыпты жағдай.
Есесіне жаратқаннан мұндай біздердің мақтан білімімізге қарай түрлі жағдайда себебі де білгісіз, әлі білімі де шешілмеген аурулар, апаттар, табиғат құбылыстары адамзатты қамысқа тиген өрттей қырып жатқанын да мойындаған жөн. Егер бұл жағдай тек осы заманға, біздің тіршілігімізге ғана тән десек онда қателесеміз. Бұрынғы өмір сүрген адамзат тарихында мұнан да зор оқиғалардың болып, мұндай сынақтардан шығудың жолын, алтын ғасырда өмір сүрудің тәсілін меңгергендігі туралы шежірелердің, даналықтардың болғанымен оны біздің жүрегіміз қабылдамай түсінуге де құлықсыздығымыз неліктен?-деп ойлайсыз.
Алдыңғы бөлімде баяндалғандай шындық пен шынның ара жігіне тағы бір шолу жасай кетейік. Шындық негізінен философиялық астарлы сөз, оймен көрінісін табады. Ал шын – логикалық біліммен байланысты. Сондықтан Құран да, барлық діндер кітабы да шындық түрінде түсіріліп елшілерге, пайғамбарларға оқылған. Сонымен бірге пайғамбарларға берілген кітаптардың бәрі де шындық түрінде баяндалып, оны өздері тірі кезінде қаншалықты амалдарын намазға айналдырды, ал қаншалығы философиялық шындық түрінде ашылмай да қалды. Міне, әрбір заман талабына қарай қоғамның білімді, дарынды өкілдері осы ашылмаған шындықты шынға айналдырумен алдыңғы замандағы орындалған көптеген шын, логикалық білімдер ескіріп маңызын да жояды. Қазақта «Дәстүрдің де озығы бар, тозығы бар» деген нақыл қалған.
Біздердің көп жағдайда бұрынғы аталарымызды түрлі себептік амалдарын, құлшылықтарын жаңылған, адасқан, надан болған деген сияқты айыптаулар да осындай өзіміздің білімсіздігімізден, философиялық ойлау қабілетіміздің әлсіздігінен, заманға күйлеген құр логикаға ғана жүгінуден пайда болатыны да даусыз.
Алдыңғы бөлімдерде; Құранда жаратушы иеміз: «Сендерге отсыз түтін, түтінсіз от жіберемін, құтыла алмайсыңдар» деген аяттың, отсыз түтін сұрғұлт түсті күкіртті иістерден тұратын «Шайтан қолы» деп аталатынын, оның 11 түрлі сипаттан адамзат жанына әсер беретін ықпалды қасиеттерден тұратынын ескерттік. Әрбір айқын болған жаратылыс себептерінің жұбы, пары міндетті болуын ескерсеңіз және біздің дүние тіршілік әлеміне түрлену арқылы 3 түрлі сапаның; физикалық, химиялық, биологиялық жағдайында тіршілік етуімен 3 түрлі қасиеттік белгісімен; жарықтық, иістік, жылулық және 3 түрлі; қаттылық, ығалдық, желдік (өрістік) жағдаймен 9 түрлі қасиеттік белгісі болмақ. Осы тұрғыда 99 санды нәтиже шығып бұған қарсы 99 санды ар қуатының болатынын бұлардың өзара әрекеттесу нәтижесінде 198-санды (2-198 аят) «Раббыларыңның кеңшілігінен несібе іздейсіңдер» деген адамзаттың тіршілік етуіне, рухани жетілуіне, тектілікті меңгеруге маңызды негізгі құлшылық сыры шығады.
Бұл тұрғыда алдағы тақырыптарда қайта орала жатырмыз, енді біздің «жалған» дүние жиілігіндегі біздерге тікелей теріс ықпалды, жанымызды аздыруға себеп болатын «Шайтан» қолының физикалық, химиялық, биологиялық сипатына тоқтала кетейік. Сонымен біздің тіршілігімізде күнделікті қандай да бір жерде кездесетін өзіміздің иіспен, сөзбен, қылықтарымызбен, өліміміз, ауруымызбен өндіріп жатқан, байланысты тұратын 11 санды «шайтан қолына» 4 түрлі сезімдік қуаттарды; ойлау, көру, есту, ар-ұят, яғни сезімдік қасиетті қоссаңыз 15 түрлі жүктелудің сыры қанға тікелей байланысты және жүректердің жындылығын арттыратын рухани жағдай – тексіздік, арсыздық мінезді қалыптастыра алады.
v\:* {behavior:url(#default#VML);}
o\:* {behavior:url(#default#VML);}
w\:* {behavior:url(#default#VML);}
.shape {behavior:url(#default#VML);}
Normal
0
false
false
false
RU
X-NONE
X-NONE
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Обычная таблица";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
Алдыңғы жазбаларда оқырманға қысқаша болса да адамзаттың мәңгілік серігі болған жын-шайтан қуаттарының гормондық сипатқа айналуымен және тәндегі бұл қуаттардың жетімсіздігінен немесе аз, көп теңдігі бұзылуынан сырттан келетін бұл қуаттардың өрістік сипатының да шерік, яғни әскер болып ену мүмкіншілігі де арта беретінін жадыңызға тоқып алыңыз. Енді біздің бұл дүниелік тірлігімізде үш түрлі кеңістік жиілігінде де өмір сүре алатын ең жоғарғы құдайға ұқсас орынбасары – адамдық болмысымыздың маңызын да білу керек.
v\:* {behavior:url(#default#VML);}
o\:* {behavior:url(#default#VML);}
w\:* {behavior:url(#default#VML);}
.shape {behavior:url(#default#VML);}
Normal
0
false
false
false
RU
X-NONE
X-NONE
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Обычная таблица";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
«Жаралыс басы қозғалыс, қозғалысқа керек қол қабыс» деп философиялық пайымдаумен «Тоқсан ауыз сөздің тобықтай» түйінін, яғни ғылымын айтып өтіпті Шәкәрім әулие атамыз. Жаралыс басы қозғаушы күш «ОЙ» десек, барлық нәрсенің қозғалысы ойдан басталуы мен нәтижесі де ойдың ақылға айналуына және бастапқы таза ақыл ойға, нұрға қайта айналып түрленіп келетінін де білген жөн. Сонымен енді бұл жаралыс қозғалыс басы мен себебін бүгінгі заман білімімен, ақылмен бейнелеп көрсек; Құран – осы қозғалыс негізі, сөздердің философиясы болып табылады да, ал пайғамбарларға түсірілген өсиеттер, хадистер қолқабыс болып табылады.
v\:* {behavior:url(#default#VML);}
o\:* {behavior:url(#default#VML);}
w\:* {behavior:url(#default#VML);}
.shape {behavior:url(#default#VML);}
Normal
0
false
false
false
RU
X-NONE
X-NONE
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Обычная таблица";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
Жалғасы, басы 1;-16-бөлімдерінде;
Жаратылыс әлемінің ішкі сырын, терең түсінігін меңгеру арқылы оның біздердің уақыттық да, ақылдық та шамамыздан тыс тұрған сыртқы болмысын болжап біле аламыз. Ал, түп жаратушымыздың қандай жаратылыс екенін біз анықтай алуымыз мүмкін емес. Сонықтан бізге белгілі болған негізгі тәңірлік сипатын барлық жаратылыс әлеміне байланысты әсерлері мен өзгерісіне, біз өмір сүрген ортадағы пайда болған хикметіне қарай ғана құдіретті күш екенін ғана ақылмен болжаймыз. Ал, енді біздей адамзатты жаратудағы мақсат «идеясын» құдайлық сипатынан анықтауға болады дейміз де, бірақ біз құдайды көріп, ақылмен барлап біле аламыз ба?
Normal
0
false
false
false
RU
X-NONE
X-NONE
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Обычная таблица";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
Сонымен алдыңғы жазбада бес тектің пайда болуы мен оның адам саусағымен белгіленген қазақ дүниетанымындағы философиялық түсініктің ежелден-ақ жан ғылымының рух сырларының біздің әдет-ғұрып, салт-дәстүріміздің негізі болғанына да айқын дәлел болмақ. Осы тұрғыда енді әлемдегі танымал ғылымдармен және әлі зерттелмеген жай күйлік (психологиялық) ахуалдардың бәрі адамзаттың тәнімен, рухани болмысы өрістермен және ешқандай өлшемге адамзаттың білімімен, ақылымен өлшенуге келмейтін жан атты құпия жаралыс та бар.
