Байтасов Т.К. жеке блогы

Алыс бір елде әділ қазы өмір сүріпті. Бір күні сот мәжілісінде алдына бір дана күлше нан ұрлаған кедей келтіріледі. Байғұс кінәсын мойындап: «Аштан өліп бара жатқаннан кейін амалсыз ұрладым» — дейді мойны салбырап. Қазы: «Ұрлыққа барып, қылмыс жасағаның үшін бәрібір саған үкім шығаруым керек» — дейді де: «Жағдайыңа байланысты саған 10 дирһам айыппұл салынады. Алайда төлей алмайтының себепті айппұлды сенің атыңнан мен төлеймін» — дейді. Жиналған қауым таңданыс толы жанарлармен қазыға көз тігеді. Қазы шынымен-ақ қалтасынан 10 дирһам шығарып, қазынаға өткізуге бұйырады. Сосын көпшілікке бұрылып: «Арамызда аштықтан нан ұрлауға мәжбүр болған адам жүргендіктен осы отырған әрқайсысыңызға 10 дирһамнан айыппұл салынады» — дейді.
Лезде мәжілістен 450 дирһам жиналады. Қазы ақшаны әлгі кедейге береді.

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сахабаларымен бiрге отырғанда: — Қазiр осы жерге жәннаттық бiр адам келедi, — дейдi. Сахабалар таңдана бiр-бiрiне қарасып отырғанда бiр кiсi кiрiп келедi. Ертеңiне де, одан кейiнгi күнi де осы жағдай қайталанады. Пайғамбар (с.ғ.с.) тұрып кеткеннен кейiн Омарұлы Абдулла атты сахаба әлгi кiсiге жақын келiп:

•
Лидияның патшасы (595ж) Крезға, Гдециядан Салон қонаққа келіпті. Крез өзінің мол байлығымен таныстырып болсан соң, Салонға:
— Афинадан келген мәртебелі мейман, сіз дүниежүзін аралап, көпті көрген жансыз, даналығыңыз да бар. Айтыңызшы өмірдің мәні мен сәні неде?-депті. Сонда Салон:
— Өмірдің мәні мен сәні байлық пен мансапта емес, мынау Жаратқанның сынағы үшін берілген аз ғұмырды мағынасыз өткізуде де емес. Тағдырыңның басына қондырған бақытын бағалап, шүкірлік ету, әр күннің қадірін түсініп, барға- қанағат қылу. Әділ сөйлеп, адал жүру, Жаратқанның сынағына төзіп, сабырлы болу. Сөзің мен ісің сай келсе- ешқашан өкінбейсің. Жандүниең таза, жүзің жарқын, бақытты боласың. Өмірдің мәні осы,-деп жауап беріпті. -Өмірдің мәнін түсінген адам ешқашан жабырқамайды, айналасына күн нұрындай шуақ шашып, өзі көңілді жүреді, мейірімді болады. Міне, Өмірдің сәні осы,-депті.

****   ****

Зекеттің күші.
Аллаһ Тағала жерге тауды қазық қылып жаратыпты. Мұны естіген періштелер Аллаһтан сұрайды:
— Таудан мықты нәрсе бар ма?
— Бар. Ол — темір. Темір тауды бұзады.
— Темірден де мықты нәрсе бар ма?
— Бар. Ол — от. От темірді балқытады.
— Оттан мықты зат та бола ма?
— Су бар. Су өтті өшіреді.
— Судан күшті нәрсе бар ма?
— Жел. Ол суды сапырады. Құрғатады.
— Желден де мықты нәрсе бар шығар?
— Әрине. Ол — зекет.

***** ***

Дінді қабылдағын әже.
Мұхаммед (с.ғ.с.) бiрде көшеде белi бұралып, бiлегi үзiлiп кете жаздап, ауыр дорба арқалап бара жатқан егде әйел кiсiнiң қолынан жүгiн алып, барар жерiне жеткiзiп салған екен. Әлгi әйел жiгiттiң азаматтығына қатты сүйсiнiп:
— Қарағым, көп көмек жасадың. Сыпайы мiнезiң, мейiрбандығың, тәрбие көргендiгiң көрiнiп тұр.
Адамгершiлiктiң үлгiсi екенсiң. Саған осы еңбегiң үшiн не болса да, қанша берсем де аз екенiн бiлемiн. Мен саған аналық ақыл-тiлегiмдi айтайын, тiлiмдi алсаң сен екi дүниеде де бақыт табасың, — дейдi.
— Айта қойыңыз.
— Айтсам сол — қазiр Мұхаммед деген бiреу шығып, өзiн пайғамбар деп жариялап, ата-баба дiнiн, жолын тәрк етiп, жаман ырым бастап жүр дейдi.
Сен соған iлесуден сақтан. Бiздiң заманымыздың ең қиын мәселесi осы болып тұр. Байқа, сақтан, — дейдi. Сол кезде Пайғамбарымыз:
— Шешей, сол айтқан Мұхаммедiңiз мен ғой, — дептi жымиып. Әйел аң-таң.
— Егер расында сол адам сен болсаң, онда мен саған сендiм. Сен насихаттаған дiнге ердiм, — деп Аллаһқа иман келтiрiптi.
Пайғамбарымыз әр мұсылманға өз дiнiн өзгелерге көркем мiнезi арқылы насихаттау­ын өсиет еткен.

****  ****

Жақсылық қылсаң өзiңе…
Киiмi өрiм-өрiм бiр қайыршы ауыл кезiп жүрiп үнемi «Жақсылық қылсаң өзiңе, жамандық қылсаң өзiңе» деген сөздi қайталай беретiн көрiнедi. Бiр ауылда көрiнгенмен ұрса кетуге дайын көкбет, долы қатын тұрады екен. Сол әйел қайыршыға таба нанға у қосып бередi де: «Жақсылық болса да, жамандық болса да көрiп алдым, мә, сөзiң де, өзiң де құры!» деп мысқылдайды. Қайыршы кетедi.
Ауылдан шыға бере қайыршы алыс жолдан арып-ашып келе жатқан керуенге кездесе кетедi.
Керуенге iлесiп азып-тозған егде кiсi мен жас жiгiт қайыршыдан нан сұрайды. Қайыршы көкбет қатын берген нанды ұстатып жөнiне кете барады.
Аздан соң нан жеген қос жолаушы уланып, жан тапсырады.
Керуендегi жұрт дүрлiгiп жиналып қалады да, бiреуден бiреу сұрап, бұл әлгi қайыршының iсi екенiн бiледi. Керуенбасы қайыршыны ұстатып:
— Сен неге бiздiң жолдастарымызды өлтiрдiң? — деп ақырады. Қайыршы бар жағдайды баяндап, бiр топ адам шауып барып, долы қатынды сүйрелеп әкеледi.
— Қара, не iстегенiңдi қара басқыр! — деп өлген жолаушыларды әйелге көрсеткенде әйел шашын жұлып, бетiн тырнап айғайға басып жылай бастайды. Сөйтсе, әлгi әкелi-балалы жолаушылар көп уақыт бұрын сапарға кеткен өзiнiң ерi мен ұлы екен. Ендi ғана елi-жерiне жете берем дегенде өздерiнiң ең жақын адамдарының қолынан ажал құшыпты.
Қайыршының айтқан сөзiнiң ақиқатына көзi жеткен көкбет қатын зар еңiреп қала берiптi.
Қарапайым сөздiң ақиқатына көз жеткiзу үшiн кейде қаншама қымбат құрбандық қажет болады десеңiзшi!…

Ертеде бір ауыл болыпты, сол ауылда Мехмет деген иман жузді, намазхан кісі болган екен. Ол кісі уйіне құдайы қонақ болып келген, барлық адамды барын беріп, кутіп риза қылып қайтарады екен. Мұны біліп алған ауыл тұрғындары, ол адамды ақымақ санап қарыны ашқандардың барлығы Мехметтің уйінен тамаққа тойып алып, сыртынан ақымақ деп куліп кетеді екен. Осындай кундердің бірінде сол ауылда бір кісі араққа тойып алып оқыс жағдайға ұшырап қайтыс болады. Мұны естіген ауылдың молдасы мен улкен қариялары ауыр кунә жасап өлді деп жаназа намазын оқудан бас тартады. Жаназа оқитын адам табалмай дал болып журген адамдардың есіне баяғы Мехмет туседі де, барлығы мысқылдап анау ақымақ Мехметке айтайық оған бәрібірғой сол оқысын жаназаны деп, Мехметке адам жібереді.

Индонезия елінің Горонтало шаһарында пайда болған бес саудагер жайындағы әңгімені ең әуелі қала базарындағы сатушылар естіп білді. Әр тұтынушыны түстеп танитын сатушылардың аңдыған-баққандары сол емес пе?
Сөредегі дүниесін асыра мақтап, қайтсе де ылдым-жылдым өткізіп жіберуге әбден дағдыланған, адамдарды алдап-сулап баюдың жолына шырақ алып түскен олардың бойын іштарлық, қызғаныш сынды қызылкөз нәпсі жайлағалы қа-ша-ан?!
Байқайды, жаңадан келген саудагерлердің азық-түліктері мен жеміс-жидектері табан астында өтіп кетеді. Қалалықтардың тіпті үйме-жүйме болып, кезекке тұрып жатқандарын көрмейсіз бе?

Ақтық демің қалғанша арыңды ойла!
Бірде жас жігіт шейхқа келіп: «Мен әлі жаспын, сол себепті қыздарға қарамау деген мен үшін мүмкін емес. Мен не істесем болады?-деп шағымданыпты. Сонда шейх қолына сүт құйылған стақан ұсынып, базардағы бір адамға ешбір тамшысын төкпей апарып беруін сұрайды. Сонымен қатар, өзінің шәкірттерінің бірін шақыртып, егер жігіт сүттің бір тамшысын төгіп алатын болса, жұрттың көзінше қамшылауды бұйырды. Жас жігіт шейхтың бұйрығын орындап, сүттің бір тамшысын да төкпей апарып берді. Қайтып келгенінде шейх: «Жолда қанша қызды көрдің?» — деп сұрайды.Сонда жігіт: «Мен жолда ешкімді де көрмедім, себебі сүтті төгіп мені қамшылайды ма, — деп ойладым. «Жұрттың алдында масқарамды шығарады ма деп қорыққаным соншалықты, стақандағы сүттен басқа ештеңені байқауға мұршам болмады»-дейді. Сонда шейх: Міне діндар адамның күйі осындай. Ол Алладан және Алла Тағаланың айтанына құлақ аспай, ақірет күнінде масқара болудан қорқады,-деген екен.

Ертеректе ынтымағы мен көңілдері 60 жыл бойы жарасқан атамыз бен әжеміз өмір сүріпті. Бір-бірлерінен құпия-сырларын жасырмай тату-тәтті өмір кешсе де, әжеміз атамызға бір қобдишасының ішіндегісін көрсетпеймін деп, атамыз қарамаймын деп келісіп жүре берген екен.
Күндердің бір күнінде әжеміз қатты науқаска шалдығып, төсек тартып қалады. Шалы үй жинай жүріп әлгі құпия қобдиды тауып алады да, кемпіріне әкеліп беріп, ұзақ жылдар бойына корсетпей жүрген қобдиының сырын ашуын өтінеді. Дәм тұзының таусылуына санаулы күндер қалған кемпірі қорапты ашып, ішінен екі шілтерлі орамал мен сансыз көп ақша шығарады. Аң-таң болған атамызға қарап әжеміз сол кезде:

Баяғыда бiр мұсылман отбасында күйеуi алыс сапарға аттанып, әйелi үйде қалады. Бiр күнi оның төркiнiнен:
— Тез келiп жет, әкең ауырып қалды, — деген хабар жетедi. Келiншек:
-Мен ерiмнiң рұксатынсыз бара алмаймын, Алланың қаһарына ұшырап, перiштелердiң қарғысына қалғым келмейдi, — деп хабаршыны қайтарып жiбередi. Арада аз уақыт өткен соң:

Бірде Бөлтірік шешенге сөзден сүріндірмекші болған төре:
-Азбайтын, тозбайтын байлық қандай болады? Қайтпайтын, таймайтын қолдаушың мен қорғаушың қандай болады? Жарығы тұтас елге түскен қасиетті шырақ қандай болады? Жел жетпес жүйрік, асыл текті пырақ қандай болады?- деген сұрақтарды жаудырады. Сонда Бөлтірік:
— Дүниеде азбайтын байлық біреу,
Ол-ақыл.
Дүниеде тозбайтын байлық біреу,
Ол-ақыл.
Дүниеде таймайтын адал қорғаушың біреу,
Ол-ақыл.
Дүниеде жарығы тұтас елге түсетін қасиетті шырақ біреу,
Ол-ақыл.
Дүниеде асыл текті жел жетпес пырақ біреу,
Ол-ақыл,- деген екен…•

Ертеде бір шаhарда мейірімді, дана қарт өмір сүріпті. Күндердің күнінде саудагерлер сату үшін шахарға темекі алып келіпті. Шахар тұрғындары бұрын көрмеген тауарды қызық көріп, саудагерлерді жапырлап қоршап алады. Саудагерлер:
— Керемет жапырақ! Құдіретті жапырақ! Барлық ауруға ем болады!Алған да арманда, алмаған да арманда! Келіңдер! Дәмін татып көріңдер! — деп жар салады.