Жалпы діншілер ұғымында; зікір айту дегенді алқа-қотан отырып алып, бас шұлғып немесе әр түрлі жағдайда арап тілінде дұға, аят немесе таспих мадақтарын жабыла жарыса айқайлап өлеңдетіп айтумен, ал кейбір діни топтар құпия зікір деп, іштен дыбыссыз, үнсіз әр түрлі дұғалар мен көп жағдайда куәлік дұғасын; «Лә илләһа илла Алла» деген сөздерді қайталаумен түсіндіреді. Ал негізінен зікір; Алланы еске алу болып, бүкіл құран амалдарын, намаз оқудың, жұманың және намаздарды толық орындаулармен, көркем сөз айту,
Байтасов Т.К. жеке блогы
Құран түскенге дейін тіл білімнің құпия саласы болған бақсылық істерді меңгеру үшін түрлі дұғаларды, түсініксіз сөздермен мақам жасап, жын-шайтанның арасын ажыратуды емшілік істерін жүргізуде пайдаланған. Ал, негізінен ислам келгеннен кейін ақ-бақсылық тіл білімін меңгеру діннің елшілік істері болып, інжілде көрсеткендей сенімнің жоғары дәрежесіне, әулиелік сатылардың биігіне жеткен сопылар, қарапайым сөзбен-ақ тылсым қуаттарының тілін біліп, бұйрық беру арқылы
Пайғамбарымыздан: «Алла тағала былай деді: Адам баласы заманға налып мені ренжітеді. Ешқайсыңыз заманды сөкпеңіздер, себебі сол заман менмін. Күн мен түнді ауыстырып тұратын тұрған мен. Егер қаласам тоқтатып қоямын.» (587-өсиет) Заман деген әлемдік қозғалыстың білімі. За—даналық, ман—бастапқы екі негізді қозғалыс басы болып,
«Мұхаммед саған биғат қылғандар (қол бергендер) әрине Аллаға қол берген болады. Алланың құдірет қолы олардың қолдарының үстінде. Сондықтан кім сертін бұзса, сонда өз зиянына ғана. Ал және кім Аллаға берген сертін орындаса, оған зор сыйлық береді.» (48-10) Арап танушы діншілер тілімен биғат жасау, биғат беру пәтуа жасап насихат беру деп түсіндіріледі. Ал негізінен биғат беру аманатқа қиянат жасамауға, Мұхаммед пайғамбарымыздың үмметі қатарында сапқа тұруға, момындықты меңгеруге ата-бабаларымыздан бері жалғасты келе жатқан әдет-ғұрып,
Абай атамыз; «Жайнаған туың жығылмай, Жасқанып жаудан тығылмай, Жасаулы жаудан бұрылмай, Жау жүрек, жомарт құбылмай, Жақсы өмірің бұзылмай, Жас қуатың тозылмай, Жалын жүрек суынбай, Жан біткеннен түңілмей, Жағалай жайлау дәулетің Жасыл шөбі қуармай, Жарқырап жатқан өзенің Жайдақ тартып суалмай, Жайдары жүзің жабылмай, Жайдақтап қашып сабылмай, Жан біткенге жалын жай, Жақсы өліпсің, япырмай!» деген 92-санмен белгілеген астарлы насихатпен «Ж» таңбасына мән беріп,
Негізінен әрбір заманның уақыты ішкі мезгілдік қозғалыстан тұрып, ал заманның толық сипаты 4 мезгілден тұру керек. Ал, әрбір төрт мезгілдің өзара ерекшеліктері болып, ішкі қозғалыстық себептері 3 түрлі себептен тұру шарт. Жалпы бүкіл құлшылық есебі аятта; «..Үш кісі сыбыласа; сөз жоқ, төртіншісі, әлбетте бестің алтыншысы Алла…» (58-7) деген аятпен 3;4-және 5;6 сандарымен ғана анықтау керек екенін қатаң ескертумен қатар тек хижра жыл санымен құлшылық істерін қалыптастырған масһаб білімнің жалғандығын да ашық білдіреді.
Жоғарыдағы келтірген әркімнің жаратқан берген несібесі, тағдыр кітабының оқылуын негізінен бірінші басылымдағы (1-ші кітапта) баяндалған Мәшһүр Жүсіп Көпей ұлы атамыздың шайтанның он қашыр, бес есекке жүк артып, базарға апара жатқандағы Ғиса пайғамбарымызға кездесіп, оның 15 түрлі адамзатқа, діншілерге ортақ қылықтардың хикметті баянын құран арқылы 15 сандық үкімдер арқылы жүректің зейнеттелуін білдіретін сырды Абай атамыз да; аян, уахи алу арқылы болатын тағдырдың жазуын, адам баласының істеген ісіне, адал еңбегіне, пиғылына тәуелді екенін ашып көрсетіп, бұл жағдайдың тәпсірін өлеңмен өрнектеп кетіпті.
Әрбір уахи болып айтылған, түсірілген аяттардың бата болып бір перденің артқы жағынан (уақыттың төменгі жиілігінен) көкейге салынып оқылған батаның, сөздің де мұғжизасы, хикметтердің де түбінде құпиясы белгілі болып, білімі, өлшемі негізделіп, адамзаттың игілігіне айналып және соған қарсы күнәлардың да қарсы кері әсері, түнектік күштердің де жетіліп отыруы даусыз тарихы шындық.
Бұрынғы өткен заманда, дін мұсылман заманында бір патша өзінің ұлын ғалымдардың тәрбиесіне беріп, жасы он алтыға келгенінде еліндегі игі жақсыларды шақырып, әр түрлі ғылымнан хабары бар ғалымдардың алдында шаһзадаға әртүрлі сұрау беріңдер деп бұйрық береді. Осы жасының ішінде көп ғылымды үйренген баласы, сарайға кіріп келіп әкесінің қолын сүйіп, айналасындағыларға иліп сәлем беріпті. Соны көрген патша: -*Арыстанның баласы өзінен кіші жыртқыштарға бас имейді. Сіз қалай ғана менің қолымды сүйіп, көпке иіліп тағзым еттіңіз?-деді. – *Мен сол арыстандығымнан қолдарыңды сүйіп тұрмын.
«Бір күні бір дін ғұламасы хазіретті шейхқа бір күнәкар пенде келіп; -О, шайхы тахсыр! Мен бұл жалғанда күнәға белшеден батқан адаммын… Енді менің күнәмды жууыма көмектесіп, кешіруге жаратқанға дұға жаса,-дейді салған жерден. Ол; -Сенің жүрегің суы арам-лайсаң бес арық келіп құятын тоған сияқты. Сол арықтар тоған суын әбден бүлдіріп лайланған, енді оның арам суын ағызып жіберіп қана тазартуға болады. Олар; жамандық пен жауыздық әкелетін күнәнің көзі. Бірінші арық-ол сенің жанарың. Сен зинақор көзіңмен мұсылман әйелдеріне сұқтана қарама. Екінші арық-сенің аузың. Ораза тұтып, намаз оқысаң, сен Алла жанына жағасың. Тыйым салынған нәрсені ішпе де жеме. Үшінші арық-сенің ақыл-санаң, соның айтуымен әділетсіз де озбыр, менмен де өзімшіл болып барасың. Төртінші арық- сенің аяғың, ол сені кесірлі теріс жолға зинахана мен сауық-сайран орындарына және шарапханаға апарады. Бесінші арық-дүниедегі бар өсек-өтірік пен ғайбат сөздерді құйып алатын мына құлағың.
